Το νησί της Σάμου κατά το παρελθόν υπήρξε μεγάλη ναυτική δύναμη και μια απο τις σημαντικές πόλης της αρχαίας Ελλάδας.

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο (αρχαίος Έλληνας ιστορικός, περιηγητής, και γεωγράφος του 5ου αιώνα π.Χ.. Θεωρείται ο θεμελιωτής της επιστήμης της ιστορίας), αυτά είναι τα πιο θαυμάσια έργα στη Σάμο.

Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει ο Επαμεινώνδας Σταματιάδης στον πρώτο τόμο στα "Σαμιακά", ο Ηρόδοτος αναφέρει ως τα μεγαλύτερα και άξια θαυμασμού έργα στη Σάμο τα παρακάτω.
Τὸ πρῶτο: τὸ Ἀμφίστομον ( Ευπαλίνιο όρυγμα) το οποίο κατασκεύασε ο Εὐπαλῖνος ὁ Ναυστρόφου, από τα Μέγαρα. Όπως αναφέρει "Αυτός κούφωσε το βουνὸ ποὺ εἶχε ὕψος 150 ὀργιες καὶ μῆκος ἑπτὰ στάδια κι' ἄνοιξε ἕνα ὄρυγμα, μὲ ὕψος καὶ πλάτος ὀκτὼ πόδια. Κάτω ἀπὸ αὐτὸ τὸ ὄρυγμα ἔσκαψε ἕνα στε νώτερο, μὲ βάθος δυὸ πόδια καὶ πλάτος τρία πόδια, μέσα δὲ σ' αὐτὸ διοχετεύ ονταν τὸ νερὸ ἀπὸ μιὰ μεγάλη πηγή, καὶ ἔφτανε ἔτσι στην πόλη. Ἡ πηγή εἶχε δεξαμενή, ἐπάνω δὲ σ᾿ αὐτὴν εἶναι τώρα χτισμένο ἕνα ἐκκλησάκι, γιὰ τὴ μνήμη τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου τὸ ἐκκλησάκι στηρίζεται σὲ Έντεκα τετράγωνες κολώνες.

Σὲ ἀπόσταση τριάντα μέτρα ἀπὸ τὴν πηγὴ πάρχει μια τρύπα που λέγεται τῶν «Αγιάδων» ἀπὸ τὸ ὄνομα τῆς τοποθεσίας, ἀπὸ αὐτὴν δὲ ἄρχισε ὁ Κ. Γκερέν, στα 1854, τον καθαρισμὸ τοῦ υδραγωγείου.

Ο καθαρισμός σύμφωνα μὲ τὶς πληροφορίες ποὺ μᾶς ἔδωσε ὁ ἄνθρωπος ποὺ ἐπιστάτησε σ' αὐτὴ τὴ δουλειὰ ἔγινε ἔτσι, καὶ ἀποκαλύφτηκαν τὰ παρακάτω: Τὸ ὑδραγωγείο διευθύνεται πρὸς τ᾿ ἀνατολικά, κι' ἕνα μέρος του εἶναι πελεκημένο ἀπάνω στὴν πέτρα, ἕνα δὲ ἄλλο μέρος του είναι απο σμένο με μεγάλη μαστοριά.

Σε απόσταση ἑκατὸ μέτρα από την τρύπα (τὸ στόμιο δηλ. του ορύγματος) τὸ ὄρυγμα παίρνει διεύθυνση πρὸς τὰ νότια.

Ἐπειδὴ δὲ στὸ σημεῖο αὐτὸ τὸ ὑδραγωγείο βρέθηκε ἐντελῶς κατεστραμμένο, αναγκάστηκαν να σταματήσουν ἀποδῶ τὴν ἐργασίαν καὶ ν' ἀρχίσουν ἀπὸ μιὰν ἄλλη τρύπα, δηλαδὴ ἀπὸ ένα φεγγίτη, που ήταν 400 περίπου μέτρα, βρήκανε τὸ ὑδραγωγείο βυθισμένο σ' ένα ρέμμα, γι' αὐτό ὑποχρεώθηκαν νὰ διακόψουν τὴν ἐργασία, καὶ νὰ τὴν ξαναρχίσουν λίγο πιο μέσα, αφού μπήκαι στὸ ὑδραγωγεῖο ἀπὸ ἕναν ἄλλο φεγγίτη.

Προχώρησαν ἔτσι, καὶ σὲ ἀπόσταση 50 μέτρα συνάντησαν δυὸ πόρτες, μὲ ὕψος δυὸ σχεδόν μέτρα, καὶ πλάτος περισσότερο ἀπὸ ἕνα μέτρο. ᾿Απὸ κεῖ τὸ υδραγωγείο παίρνει δυο διευθύνσεις, τὴ μιὰ πρὸς τὰ νότια, στὴν ὁποία δὲν μπόρεσαν να προχωρήσουν περισσότερο ἀπὸ 50 μέτρα, γιατὶ στὸ σημεῖο ἐκεῖνο ἔχουν σωριαστεῖ χώματα καὶ πέτρες ποὺ δὲν εἶναι τοῦ ὑδραγωγείου, ἀλλὰ παρασύρθηκαν ὡς ἐκεῖ ἀπ᾿ ἕξω καὶ μὲ τὴν πολυκαιρία, καὶ τὴν ἄλλη πρὸς τὰ νοτιοανατολικά, στην οποία προχώρησαν περισσότερα ἀπὸ 350 μέτρα, αναγκάστηκαν ὅμως καὶ εδώ νὰ σταματήσουν γιὰ τὸν ἴδιο λόγο.

Στο μέσο αὐτῆς τῆς διαδρομής βρέθηκε μια επισκευὴ μὲ γύψο καὶ ἀσβέστι, ποὺ ἔγινε κατὰ τοὺς ρωμαϊκούς χρόνους."

Συνεχίζει ο Σταματιάδης λέγοντας ότι : "Κεῖνοι ποὺ δούλευαν μέσα στὸ ὑδραγωγείο προχωροῦσαν ἄλλοτε όρθιοι, ἄλλοτε σκυφτοί, κάποτε δὲ καὶ μπουσουλώντας. Οι πλευρὲς καὶ ἡ στέγη του υδραγωγείου εἶναι ἄσπροι, τὰ δὲ ὑλικὰ ποὺ τὸ φράξανε μπήκαν μέσα ἀπ' ἐξω καὶ μὲ τὸ πέρασμα του χρόνου. Δυστυχῶς, ἡ ἔρευνα σταμάτησε στο σημεῖο αὐτὸ καὶ ἀπὸ τότε δὲν ἐπαναλήφθηκε."

Πριν απο λίγα χρόνια ολοκληρώθηκαν οι εργασίες συντήρησης του Ευπαλίνειου ορύγματος και πλεόν είναι επισκέψημο καθόλη την διαδρομή του.